حکاکی روی سنگ چیست؟

حکاکی روی سنگ‌های قیمتی هنری محبوب و البته لوکس از دیرباز تاکنون بوده است. گواه آن هم مجسمه‌ها، سنگ نوشته‌ها و عمارت‌های سنگی منقش در سرتاسر جهان است. این هنر به دو شکل انجام می‌شود، گاه به صورت کنده کاری در داخل سنگ و گاه به صورت برجسته و بیرون گوهر.
در گذشته از این هنر برای ساخت مهر و موم، طلسم‌ها، سر سکه و کتیبه‌ها استفاده می‌شد. حکاکی در مهر و موم به واسطه‌ی ظرافت و طراحی خاص برای هر فرد روش مناسبی جهت جلوگیری از جعل کرد مهر و امضا بود.
در گذشته به دلیل امکانات محدود فقط روی سنگ‌های نرم نظیر صدف، مرجان، عاج، لاجورد و فیروزه حکاکی می‌شده است. با گذشت زمان به دلیل استفاده از مته و دستگاه‌های لیزری امکان حکاکی روی سنگ‌های سخت نظیر یاقوت، یاقوت کبود و کوارتز همراه با تنوع طرح بیشتر فراهم شد.

انواع کنده‌کاری

حکاکی در دو نوع کلی انجام می‌شود که در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم.

کنده کاری داخلی

این روش حکاکی با دست و یا دستگاه لیرزی، داخل سنگ به شکل کنده کاری طرح یا نوشته انجام می‌شود. در این سبک طرح به شکل فرورفتگی نمایش داده می‌شود. به طور مثال در گذشته برای مهرهای شخصی که بر روی سنگ انگشتر قرار می‌گرفتند، استفاده شده است. علاوه بر این حکاکی روی سنگ و کتیبه‌ها نیز از این نوع است که در گذشته با استفاده از قلم‌های دستی انجام می‌شده و دقت بسیار کمی داشتند.
برای صیقل دادن نتیجه‌ی کار در کنده کاری داخلی از سنگ‌هایی با عنوان پودر ساینده استفاده می‌شود.
سنگ‌های معمول برای کنده کاری شامل انیکس، عقیق، کارنلین، امیتیست، کهربا و … هستند. علاوه بر این امروزه حکاکی بر روی شیشه و پلاستیک نیز انجام می‌شود.

حکاکی برجسته

حکاکی برجسته با برداشتن لایه‌ای از روی سنگ و خالی کردن اطراف آن انجام می‌شود. در نتیجه طرح به صورت برجسته، بیرون گوهر قرار می‌گیرد. نقش برجسته ابتدا در ساردونیکس هند انجام شد. برای این روش از سنگ‌هایی نظیر ساردانیکس، انیکس، عقیق و گاهی صدف و شیشه استفاده می‌شود.

ابزارآلات حکاکی روی سنگ

حکاکی با ابزارآلات متنوعی انجام می‌شود. برخی از آنها و شیوه‌ی استفاده آنها عبارتند از:

طراحی با قلم

حکاکی با قلم از قدیمی‌ترین و متداول‌ترین روش‌های حکاکی است. این روش نسبت به دیگر روش‌ها از دقت کمتری برخوردار است. ساخته‌های این نوع به واسطه‌ی دست ساز بودن آنها از انواع گران قیمت حکاکی به حساب می‌آیند.

مراحل حکاکی با قلم و چکش

• حکاکان پس از انتخاب سنگ و طرح مورد نظر، طرح را با دو روش سنتی و یا با استفاده از کربن بر روی سنگ قیمتی می‌کشند.
• حکاک قبل از شروع طرح اصلی، اطراف سنگ را با قلم و چکش حکاکی می‌کند.
• سپس با قلم در سایز و اندازه‌ی متفاوت طرح اصلی را شروع می‌کند.
• در مرحله‌ی نهایی با سمباده یا پودر ساینده، کار را پرداخت می‌کند که قسمت‌های اضافی صیقل شوند.

حکاکی با اسید و مراحل آن

با اسید فلوریدریک نیز می‌توان طرح‌های متنوعی را روی سنگ‌های طبیعی کشید.

• در مرحله‌ی اول روی طرح موم کشیده می‌شود.
• سپس قلم نی را آغشه به اسید کرده و طرح یا نوشته را روی سنگ می‌کشند.
• در اخر روی محصول آب می‌ریزند و پس از دو دقیقه سنگ گود می‌شود.

حکاکی با لیزر

امروزه با پیشرفت علم و وجود دستگاه‌های لیزر حکاکی بسیار ساده تر و سریع‌تر شده است. با وجود این دستگاه‌های حکاکی ظرافت طرح‌ها چند برابر شده است.

حکاکی با الماس

از خاصیت‌های بارز الماس مقاوم بودن، برنده و تیز بودن آن است. با استفاده از این گوهر می‌توان روی سنگ‌های قیمتی و فلزات حکاکی کرد. این کار علاوه بر افزایش ظرافت محصول، موجب افزایش قیمت آن نیز می‌شود. این روش زمان زیادی برای رسیدن به نتیجه لازم دارد.

سخن آخر

حکاکی روی سنگ ابتدا در انسان‌های اولیه به عنوان ابزاری جهت ارتباط با دیگر انسان‌ها اختراع شد. پس از آن در سراسر جهان باستان به عنوان هنری محبوب شناخته شد. در ایران نیز از دوره‌ی قاجار به بعد به محبوبیت آن افزوده شد. پیش از اسلام بیشتر طرح‌های حکاکی شده در ایران نقش‌های تصویری بود. پس از اسلام، خوشنویسی آیات و عبارات مذهبی به عنوان نقش‌های رایج بودند. آثار این هنر در تولیدات گالری آرته لایف استایل نیز دیده می‌شود.