استفاده از زیورآلات در دوره ساسانیان

دوره ساسانی شاید پررونق‌ترین دوره در ساخت و استفاده از زیورآلات و هنر جواهر سازی است. پادشاهان این دوره تلاش بسیاری داشتند تا دربار را نشانه قدرت و شکوه در جامعه نشان دهند و در همین امر باعث شد تا استفاده از زیورآلات و جواهرات را به دربار محدود کنند. فعالیت‌های این چنینی در این زمینه باعث شد تا مورخان این دوره را عصر شکوفایی زیورآلات در ایران بدانند. محدود کردن زیورآلات در دوره ساسانیان به دربار ثروتمندان را مشتاق به استفاده از آن کرد. در این دوره افراد ثروتمند به دنبال آن بودند تا از قیمتی‌ترین سنگ‌ها و همچنین گران‌ترین زیورآلات استفاده کنند. صنعتگران هنرمند جواهرساز، با مهارت بالا از این سنگ‌های گران‌قیمت در ساخت تاج، تخت، دستبند، وسایل خانه و تزئینات استفاده می‌کردند.

نمونه‌های استفاده از زیورآلات در دوره ساسانیان

جام زرین خسرو اول موسوم به جام سلیمان یکی از اولین نمونه‌های استفاده از زیورآلات در دوره ساسانیان است. این جام زرین با یاقوت زعفرانی تزئین شده و گذشته از قدمت تاریخی آن بسیار باارزش و گرانبها است. یکی دیگر از جواهرات گرانبهایی که در این دوره تولید شده است گردنبند زرینی است که دو طرف تاج آن دو ردیف زیگزاگی ملیله‌کاری شده است. پادشاهان ساسانی توجه ویژه به استفاده از زیورآلات و جواهرات در تخت و تاج شاهی داشتند و همین امر باعث شد تا برای ساخت آن‌ها حساسیت بالایی به خرج داده و همچنین از سنگ‌های قیمتی استفاده کنند.

در موزه ملی ایران دستبندی از دوره ساسانی باقی مانده است. این دستبند طلا به گونه‌ای طراحی شده که در دو سر آن، سر دو مار قرار گرفته است. همچنین در این موزه انگشتری به شکل سر بزکوهی وجود دارد که با نگین‌های قرمز رنگ و طرح حیوالات تزئین شده است.

سکه‌ها از جمله زیورآلات در دوره ساسانیان

دوره ساسانی به ضرب سکه‌های با طرح‌های هنرمندانه از نقش زنان، مردان و پادشاهان معروف است. این سکه‌ها آثار ارزشمند هنرمندان در این دوره را نشان می‌دهد. سکه‌های ضرب شده در دوره ساسانی از جنس‌ فلزاتی مثل طلا، نقره ، برنز و آلیاژی از قلع و سرب هستند. سکه‌هایی که از طلا ساخته شده‌اند، دینار و سکه‌های نقره، درهم نامیده می‌شدند .

سکه های نقره در دوران ساسانیان

از جمله معروف‌ترین زیورآلات در دوره ساسانیان سکه‌ها بودند. درهم یا دراخم سکه‌های نقره ضرب شده در دوره ساسانی هستند. درهم در واقع واحد پول و وزن به شمار می‌رفت. رایج‌ترین سکه‌های ساخته شده در دوره ساسانی از جنس نقره بودند. وزن سکه‌های نقره ضرب شده در این دوره گاهی تا 4 گرم نیز می‌رسیدند. وزی که در اکثر موارد صورتش متمایل به سمت راست بوده. در برخی از سکه‌های ساسانی، تنها تصویر شخص شاه را مشاهده نمی‌کنید؛ بلکه تصویری سه‌گانه از شاهنشاه، بانوی بانوان و جانشین شاهنشاه را می‌بینید.

این مدل سکه‌ها تنها در زمان پادشاهی بهرام دوم مشاهده ضرب شدند. در روی دیگر سکه‌های ساسانی تصویر آتشدانی با شعله‌های آن حکاکی شده است که در دو سوی آن تصویر شاه و ملکه یا شاه و ولیعهد و یا شاه و یکی از ایزدان زرتشتی میترا و آناهیده نقش شد است .در اواسط دوره ساسانی به بعد طرح دو موبد در دو طرف آتشدان پشت سکه‌ها به چشم می‌خورند.

گسترش مصرف طلا در دوران ساسانیان

استفاده از زیورآلات به جنس طلا در دوره ساسانیان در بین طبقه اشراف و بزرگان رواج زیادی پیدا کرد. علاقه به استفاده از طلا تنها به جواهرات محدود نمی‌شد و افراد در پی آن بودند تا هر آن چیزی را که در اطراف خود می‌دیدند و امکان آن وجود داشت از جنس طلا بسازند. بر روی تاج و تخت شاهان ساسانی، مجموعه‌ای از ارزشمندترین جواهرات وجود دارد. فعالیت‌های تولیدی و بازرگانی مصنوعات طلا، جواهرات، زیورآلات، سنگ‌ها و مواد طبیعی قیمتی رونق فراوانی داشته است .

سخن آخر

استفاده از زیورآلات در دوره‌های مختلف تاریخی و به دلایل متنوع همیشه ثابت نبوده است. پادشاهان و افراد ثروتمند با سلیقه‌های متفاوتی که داشتند همیشه در پی آن بودند تا باارزش‌ترین‌ها را از آن خود کنند. علاقه  به استفاده از زیورآلات در دوره ساسانیان پادشاهان را بر آن داشت تا استفاده از زیورآلات و وسایل از جنس طلا را محدود به دربار بدانند. این محدود کردن استفاده از این زیورآلات به دربار سبب شده تا امروزه نمونه‌های باارزشی از این زیورآلات را در موزه‌ها ببینیم. اگر به این دست از مقالات علاقه دارید پیشنهاد می کتن زیورآلات قوم بلوچ و زیورآلات قوم عرب ایران را نیز مطالعه کنید.